صدایی که بزرگ‌ترین حرف‌ها را زد/ «فتح خون» مستندی که در خاطره‌ها ماندگار شد

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: شهید سید مرتضی آوینی روز ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری به دنیا آمد. از کودکی با هنر آشنایی پیدا کرد. شعر می‌سرود، داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد.

وی فعالیت‌های مطبوعاتی خود را اواخر سال ۱۳۶۲ آغاز کرد و مقالاتی را در مجله «اعتصام» منتشر کرد. این مقالات شامل طیف وسیعی از موضوعات سیاسی، حکمی، اعتقادی و عبادی بودند.

به‌مناسبت فرارسیدن سی‌ویکمین سالگرد شهادت سید شهیدان اهل قلم، گوشه‌ای از فعالیت‌های مطبوعاتی و فیلم‌سازی شهید آوینی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فیلم‌سازی

نگاه جدید در مستندسازی

وی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، با توجه به نیاز‌های آن موقع، فیلم‌سازی را آغاز کرد و نخستین تجربه‌هایش، چند مجموعه درمورد «غائله گنبد» (مجموعه شش روز در ترکمن‌صحرا)، «سیل خوزستان» و «ظلم خوانین» (مجموعه‌ مستند «خان گزیده‌ها») بودند.

مستند «خان گزیده‌ها» نگاه جدیدی به فضای سیاسی پس از پیروزی انقلاب داشت و در جامعه خیلی تأثیرگذار بود. پس از پخش این مستند، بنی‌صدر و مسئولین تلویزیون از آن شاکی شدند. بدین ترتیب، شهید آوینی پس از ساخت مستند «خان گزیده‌ها»، با نگاه جدیدی در مستندسازی آشنا شد و آن را آموخت و بلافاصله پس از آغاز جنگ همین کار را ادامه داد تا توانست مستند «حقیقت» را بسازد.

آغاز مسیر فیلم‌سازی

شهید آوینی در مورد آغاز فعالیت فیلم‌سازی گفته است: «با شروع کار جهاد سازندگی در سال ۱۳۵۸ به روستا‌ها رفتیم که برای خدا بیل بزنیم. بعد‌ها ضرورت‌های موجود، رفته‌رفته ما را به‌سوی فیلم‌سازی کشاند.

اولین صحنه‌های جنگ

ما از ابتدا در گروه جهاد نیتمان این بود که نسبت به همه وقایعی که برای انقلاب اسلامی و نظام پیش می‌آید عکس‌العمل نشان بدهیم. زمانی که غائله خسرو و ناصر قشقایی پیش آمد، ما به فیروزآباد، آباده و مناطق درگیری رفتیم. وقتی فیروز‌آباد در محاصره بود، ما با مشکلات زیادی از خط محاصره گذشتیم و خودمان را به فیروزآباد رساندیم. درواقع اولین صحنه‌های جنگ را ما در آنجا، در جنگ با خوانین گرفتیم.»

گروه جهاد اولین گروهی بود که بلافاصله بعد از شروع جنگ به جبهه رفت و دو تن از اعضای گروه در همان روز‌های اول جنگ در قصر شیرین اسیر شدند و نفر سوم، در حالی که تیر به شانه‌اش خورده بود، از حلقه محاصره گریخت. گروه بار دیگر تشکیل شد و در روز‌های محاصره خرمشهر برای تهیه فیلم وارد این شهر شد.

فتح خون

شهید آوینی در این مورد می‌گوید: «وقتی به خرمشهر رسیدیم، هنوز خونین‌شهر نشده بود. شهر هنوز سرپا بود؛ اگرچه احساس نمی‌شد که این حالت زیاد پُردوام باشد و زیاد هم دوام نیاورد. ما به تهران بازگشتیم و شبانه‌روز پای میز موویلا کار کردیم تا اولین فیلم مستند جنگی درباره خرمشهر از تلویزیون به نام «فتح خون» پخش شد.»

در جست‌وجوی حقیقت، به‌سمت آبادان

مجموعه ۱۱ قسمتی «حقیقت» کار بعدی گروه محسوب می‌شد که یکی از هدف‌های آن، ترسیم علل سقوط خرمشهر بود.

شهید آوینی در مورد آغاز مجموعه «حقیقت» گفت: «یک هفته‌ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و ما در جست‌و‌جوی حقیقت ماجرا به آبادان رفتیم که سخت در محاصره بود و تولید مجموعه «حقیقت» اینگونه آغاز شد.»

آغاز مجموعه «روایت فتح»

کارِ گروه جهاد در جبهه‌ها ادامه یافت و با شروع عملیات والفجر ۸، شکل کاملاً منسجم و به هم پیوسته‌ای پیدا کرد. آغاز تهیه مجموعه زیبا و ماندگار روایت فتح که بعد از این عملیات تا پایان جنگ به‌طور منظم از تلویزیون پخش شد، به همان ایام بازمی‌گردد.

شهید آوینی درباره انگیزه گروه جهاد در ساختن این مجموعه که نزدیک به ۷۰ برنامه است، چنین می‌گوید: «انگیزش درونی هنرمندانی که در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی جمع شده بودند، آن‌ها را به جبهه‌های دفاع مقدس می‌کشاند.»

مؤسسه فرهنگی «روایت فتح»

مؤسسه فرهنگی روایت فتح در اواخر سال ۱۳۷۰ به فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی تأسیس شد تا به کار فیلم‌سازی مستند و سینمایی در مورد دفاع مقدس بپردازد و تهیه مجموعه «روایت فتح» را که بعد از پذیرش قطعنامه رها شده بود را ادامه دهد.

صدای بزرگی که حرف‌های خودش را قبول داشت

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنانی در مورد شهید آوینی فرمودند:

«من شهید آوینی را نمی‌شناختم، اما از مشتری‌های همیشگی روایت فتح بودم. زمانی جوان‌هایی کنار من آمدند که به نظرم متعلق به جهاد بودند.

در آن جلسه به آن‌ها گفتم وجود صدای نجیبی که این حرف‌ها را بیان می‌کند، حرکت جالبی است و این (صوت) را نگه دارید. شهید آوینی هم در آن جلسه حضور داشت، اما کسی به من نگفت این آقا، همان گوینده این صدا است.

گاهی یک نفرحرف بزرگی می‌زند، اما پیداست که خودش به این حرف اعتقاد ندارد، اما این صدا (صدای شهید آوینی در مجموعه‌های روایت فتح)، آن صدایی است که بزرگترین حرف‌ها را می‌زد و خودش هم به آن‌ها اعتقاد داشت.

او می‌گفت: این جوان‌ها به راه‌های آسمان آشناترند تا به راه‌های زمین. این حرف را طوری می‌گفت که گویا راه آسمان را خودش دیده است و می‌داند که کجاست.»

شهری در آسمان

شهید آوینی و گروه فیلم‌برداران روایت فتح، سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند و طی مدت کم‌تر از یک سال کار تهیه شش برنامه از مجموعه ۱۰ قسمتی «شهری در آسمان» را به پایان رساندند و مقدمات تهیه مجموعه‌های دیگری را درباره آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه آماده کردند.

شهری در آسمان که به واقعه محاصره، سقوط و باز پس‌گیری خرمشهر می‌پرداخت، در ماه‌های آخر حیات زمینی شهید آوینی از تلویزیون پخش شد.

فعالیت‌های مطبوعاتی شهید آوینی

تجزیه و تحلیل و نقد اندیشه‌های رایج در مورد دموکراسی

وی در یک مجموعه مقاله درباره مبانی حاکمیت سیاسی در اسلام، آرا و اندیشه‌های رایج در مورد دموکراسی، رأی اکثریت، آزادی عقیده و برابری و مساوات را در مقایسه با تفکر سیاسی برگرفته از وحی و نهج‌البلاغه و آراء سیاسی امام خمینی (ره) را مورد تجزیه و تحلیل و نقد قرار داد.

شهید آوینی مقالاتی در مورد تبیین حکومت اسلامی و ولایت فقیه در نسبت با حکومت الهی پیامبر (ص) در مدینه و خلافت امیرالمؤمنین (ع) نوشت.

مجله «اعتصام»

موضوعاتی از قبیل اتصال انقلاب اسلامی به نهضت انبیاء (علیهم‌السلام)، جنگ‌های صدر اسلام و قیام عاشورا و وجوه تمایز آن از جنگ‌هایی که در قرون اخیر اتفاق افتاده‌اند و برکات ظاهری و غیبی جنگ و ویژگی رزم‌آوران و بسیجیان از جمله مطالبی بود که در مجله «اعتصام» منتشر شد.

شهید آوینی حاصل کار خود از تفکر در مضامین اعتقادی و عبادی را در قالب مقالاتی چون «اشک، چشمه‌ی تکامل»، «تحقیقی در معنی صلوات» و «حج، تمثیل سلوک جمعی بشر» منتشر کرد.

«توسعه و مبانی تمدن غرب»

همچنین وی مجموعه مقالاتی با عنوان کلی «تحقیقی مکتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب» برای ماهنامه «جهاد» وابسته به جهاد سازندگی نوشت که مقالات «بهشت زمینی»، «میمون برهنه!»، «تمدن اسراف و تبذیر»، «دیکتاتوری اقتصاد»، «از دیکتاتوری پول تا اقتصاد صلواتی»، «نظام آموزش و آرمان توسعه‌یافتگی»، «ترقی یا تکامل؟» و... از جمله مقالات آن مجموعه است.

این مقالات بعد از شهادت او با عنوان «توسه و مبانی تمدن غرب» به چاپ رسید. این دوره از کار نویسندگی شهید تا سال ۱۳۶۵ ادامه یافت. همچنین شهید آوینی در این سال‌ها علاوه برکارگردانی و مونتاژ مجموعه «روایت فتح» نگارش متن آن را بر عهده داشت که بعد‌ها در قالب کتابی با عنوان «گنجینه‌ی آسمانی» منتشر شد.

کار ناتمام

او در ماه محرم سال ۱۳۶۶ نگارش کتاب «فتح خون» (روایت محرم) را آغاز کرد و ۹ فصل از فصول ده‌گانه آن را نوشت، اما در حالی که کار تحقیق در مورد وقایع روز عاشورا و شهادت خاندان بنی‌هاشم را انجام داده و نگارش فصل آخر را آغاز کرده بود، به دلایلی کار را ناتمام گذاشت.

معراج در فکه

روز ۲۰ فروردین سال ۱۳۷۲ در منطقه والفجر مقدماتی، سید شهیدان اهل قلم و تیم همراهش به قتلگاهی رسیدند که آنجا ۴۰ – ۵۰ رزمنده با هم به شهادت رسیده بودند و او قصد داشت که داستان مظلومیت آن‌ها به تصویر بکشد.

شهید آوینی حتماً اصرار داشت که حتماً باید در قتلگاه با بچه‌ها مصاحبه شود. آنجا را باید می‌گشتند تا پیدا کنند. پس از آن، مرتضی آوینی، سید شهیدان اهل قلم با اصابت به مین‌هایی که در زمان دفاع مقدس توسط دشمن کاشته شده بودند، به فیض عظیم شهادت نائل آمد.

انتهای پیام/ 118